Hầu hết chúng ta đều nghĩ rằng học sinh toàn điểm A sẽ trở thành người thành công vượt trội. Nhưng thực tế không phải lúc nào cũng vậy. Theo Giáo sư Adam Grant, tác giả cuốn sách Tư duy ngược dịch chuyển thế giới, những học sinh giỏi thường quá chú trọng vào việc tuân thủ quy tắc và đạt thành tích cao. Điều này khiến họ thiếu sự dũng cảm để nghĩ khác, làm khác, và tạo ra những đột phá.
Tư duy truyền thống kìm hãm tư duy sáng tạo
Những học sinh xuất sắc thường đi theo con đường đã vạch sẵn, không dám mạo hiểm để thay đổi. Họ quá chú trọng đến chủ nghĩa hoàn hảo và thành tích, điều này dẫn đến việc không dám thách thức những quy tắc đã tồn tại. Khi họ bước vào cuộc sống, đa phần sẽ chọn làm việc tại các công ty lớn, với mức lương cao, nhưng ít khi làm được gì đột phá.
Học sinh nổi loạn thường sáng tạo hơn
Ngược lại, những học sinh bị gắn mác “gây rối” lại thường là những người có tư duy sáng tạo. Khi trưởng thành, họ là những người dám thách thức các quy tắc và không sợ bị từ chối. Theo nhiều nghiên cứu, doanh nhân thành công thường là những người “không ngoan ngoãn” khi còn nhỏ. Họ không ngại làm những điều khác biệt và mạo hiểm.
Thành công không chỉ là điểm số
Nhiều người nghĩ rằng thành công đòi hỏi phải từ bỏ tất cả để theo đuổi ý tưởng. Nhưng thực tế, nhiều nhà sáng tạo như Steve Jobs hay Bill Gates đều giữ lại công việc ổn định khi khởi nghiệp. Điều này giúp họ không phải quá lo lắng về tài chính, và có thời gian để phát triển sản phẩm tốt nhất trước khi đưa ra thị trường.
Tư duy sáng tạo đến từ sở thích nghệ thuật
Một nghiên cứu chỉ ra rằng, những người đoạt giải Nobel thường có sở thích về nghệ thuật như âm nhạc hay hội họa. Sự đam mê này giúp họ có cái nhìn khác biệt và sáng tạo hơn trong công việc chuyên môn. Các doanh nhân và nhà khoa học thành công cũng thường có tầm nhìn cởi mở và đam mê nghệ thuật.
Tầm quan trọng của trải nghiệm văn hóa
Nhiều nhà thiết kế thời trang sáng tạo nhất thường sống và làm việc ở nhiều nơi trên thế giới. Khi hòa mình vào các nền văn hóa khác biệt, họ có thể tạo ra những ý tưởng mới và khác biệt. Đó cũng là cách nhiều sản phẩm đột phá ra đời từ những góc nhìn đa chiều.
Vai trò của thứ tự sinh trong gia đình
Thứ tự sinh trong gia đình cũng ảnh hưởng đến tính cách và sự sáng tạo của mỗi người. Những đứa con cả thường đạt thành tích tốt hơn, nhưng những đứa con thứ lại mạo hiểm và có ý tưởng sáng tạo hơn. Con thứ thường chọn những nghề nghiệp không theo lối mòn, như diễn viên hài hay nhà sáng tạo nội dung.
Cha mẹ nên nuôi dạy con như thế nào?
Để khuyến khích tính sáng tạo ở trẻ, cha mẹ nên đặt ít quy tắc, tập trung vào việc xây dựng giá trị đạo đức. Thay vì chỉ khen hành vi, hãy khen tính cách của con. Khi trẻ mắc lỗi, cha mẹ nên chỉ trích hành vi, không phê bình con người của trẻ.
Hình mẫu lý tưởng từ văn học
Những nhân vật trong văn học cũng có thể là hình mẫu tuyệt vời cho trẻ. Elon Musk, Peter Thiel, và Jeff Bezos đều mê các câu chuyện viễn tưởng như “Chúa Nhẫn” và “A Wrinkle in Time”. Những ý tưởng lớn trong khoa học và công nghệ đã từng xuất hiện trong các tác phẩm văn học và được hiện thực hóa nhờ vào những người có tư duy sáng tạo.
Kết luận: Tư duy sáng tạo không nằm ở điểm số hay thứ hạng
Qua những nghiên cứu và dẫn chứng, ta thấy rõ rằng sự sáng tạo và tư duy đột phá không chỉ đến từ thành tích học tập xuất sắc hay tuân thủ quy tắc. Đôi khi, chính những cá nhân dám thách thức lối mòn và tìm kiếm con đường riêng mới tạo ra những sáng kiến vĩ đại. Việc nuôi dưỡng tư duy sáng tạo cần đến sự linh hoạt, khuyến khích từ gia đình, xã hội và chính bản thân mỗi người.
Vì vậy, cha mẹ, thầy cô và cả xã hội nên tạo điều kiện cho trẻ khám phá, trải nghiệm và phát triển bản thân một cách tự do, không bị ràng buộc quá mức bởi thành tích hay quy chuẩn. Để trở thành những người sáng tạo và tạo ra những đột phá, điều quan trọng nhất là chúng ta dám nghĩ khác, làm khác và vượt qua giới hạn của chính mình.
Bài viết trên được lấy cảm hứng từ bài viết của Tiến Sỹ Nguyễn Yến Khanh, nói về việc tại sao những học sinh giỏi thường ít có sự sáng tạo đột phá. Mình đã điều chỉnh và phân đoạn lại để phù hợp hơn với định dạng blog, nhằm giúp nội dung dễ đọc. Các bạn tham khảo bài gốc tại đây
